Η Πύλη είναι μια μικρή γραφική κωμόπολη των Τρικάλων, χτισμένη στους πρόποδες των βουνών Κόζιακας και Ίταμος. Μεταξύ τους σχηματίζεται ένα άνοιγμα, μια φυσική πύλη, πέρασμα από το θεσσαλικό κάμπο στη Νότια Πίνδο. Από εκεί αντλεί και την ονομασία της η πόλη.
Ανάμεσα στα δυο βουνά κυλάει ο ποταμός Πορταϊκός ο οποίος μετά από πορεία 32 χιλιομέτρων εκβάλλει στον Πηνειό. Τα παγωμένα νερά, που μεταφέρει από το λιώσιμο του χιονιού στις κοντινές κορυφές, ποτίζουν τις καλλιέργειες των γύρω πεδινών. Οι όχθες του ενώνονται με συνολικά πέντε γέφυρες. Η παλαιότερη είναι η μονότοξη Γέφυρα του Αγίου Βησσαρίωνα, κατασκευασμένη το 1514, σύμβολο της πόλης.
Είναι η έδρα του διευρυμένου ομώνυμου δήμου, συμπεριλαμβανομένων δεκάδων γειτονικών χωριών. Έχει γίνει γνωστή γιατί αποτελεί ενδιάμεσο σταθμό στο δρόμο προς τα ορεινά θέρετρα Ελάτη, Περτούλι, Νεραϊδοχώρι ενώ συνδέεται και με τη Λίμνη Πλαστήρα. Διαθέτει τουριστική υποδομή με ξενοδοχεία, ξενώνες, εστιατόρια, καφέ, μπαρ και μαγαζάκια τοπικών προϊόντων και τουριστικών ειδών. Οι κύριες ενασχολήσεις των κατοίκων της είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και ο τουρισμός. Η απόστασή της από τα Τρίκαλα είναι 18 χιλιόμετρα.
Η ιστορία της Πύλης
Στην τοποθεσία του συνοικισμού Πόρτα Παναγιά, στην αριστερή όχθη του Πορταϊκού, βρισκόταν η Βυζαντινή πόλη Μεγάλαι Πύλαι η οποία στην Τουρκοκρατία ονομαζόταν Πόρτα Παζάρ.
Πρόκειται για τη γενέτειρα του μητροπολίτη Λαρίσης Βησσαρίωνα Β΄ (1490-1540) ο οποίος στη συνέχεια ανακηρύχθηκε πολιούχος των Τρικάλων, της Καλαμπάκας και της Πύλης. Εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης η Πύλη υπήρξε πολλές φορές, κατά το παρελθόν, πεδίο σοβαρών μαχών. Καταστράφηκε επανειλημμένα από πολλούς κατακτητές ενώ κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, και συγκεκριμένα στις 8 Ιουνίου 1943, πυρπολήθηκε από τους Ιταλούς.
Η ιστορία της Πύλης ξεκινάει από την αρχαιότητα με τα δύο βουνά της να αποτελούν τόπο έντονης δραστηριότητας. Ο Ασκληπιός μάζευε τα φαρμακευτικά του βότανα από τον Κόζιακα, αρχαία ονομασία Κερκέτιο όρος. Αρχικά τα επεξεργάζονταν στα φαρμακοτριβεία της Πιαλείας, χωριό στους πρόποδες του βουνού, και κατόπιν τα μετέφερε στο Ασκληπιείο της Τρίκκης. Στο απέναντι βουνό, τον Ίταμο, βρίσκονταν το οχυρό Αθήναιον. Χτίστηκε από τους Αθαμάνες, αρχαίο ελληνικό φύλλο της περιοχής, για τον έλεγχο του στενού περάσματος της Πύλης που οδηγεί από τον κάμπο στα ορεινά της Νότιας Πίνδου. Το όνομά του το οφείλει σε ιερό αφιερωμένο στη θεά Αθηνά. Το 189 π.Χ. κατακτήθηκε από τον Φίλιππο Ε’ σε πόλεμο κατά των Αθαμάνων και καταστράφηκε ολοσχερώς το 46 π.Χ. από τους Ρωμαίους. Σε μια τοποθεσία με εξαιρετική θέα σώζονται τα ερείπιά του. Προσεγγίζονται μετά από πεζοπορία 2,5 ωρών σε καλά σηματοδοτημένο μονοπάτι το οποίο ξεκινάει από τη Μονή Γκούρας.
Τοπικά προϊόντα
Η περιοχή της Πύλης είναι γνωστή για τις εξέχουσες ποικιλίες κρεμμυδιών που καλλιεργούνται στο Παλαιομονάστηρο. Εντούτοις, παράγεται ένας σημαντικός αριθμός πολλών άλλων αγαθών όπως, κρέατα υψηλής ποιότητας, γαλακτοκομικά, οπωροκηπευτικά, βότανα, μέλι, άλευρα, τσίπουρο και κρασί.
Τοξωτή Γέφυρα Πύλης – Γέφυρα Αγίου Βησσαρίωνα
Η Γέφυρα Αγίου Βησσαρίωνα, γνωστή και ως Τοξωτή Γέφυρα Πύλης, αποτελεί το σύμβολο της πόλης.
Κατασκευάστηκε το 1514 από τον Άγιο Βησσαρίωνα και ως το 1936 ήταν η μοναδική γέφυρα που συνέδεε τον κάμπο με τα χωριά της Νότιας Πίνδου. Πρόκειται για μια μονότοξη πέτρινη γέφυρα μήκους 67, πλάτους 2,5 και μέγιστου ύψους 30,5 μέτρων. Το άνοιγμα του τόξου του αγγίζει τα 28 μέτρα. Είναι η δεύτερη μεγαλύτερη μονότοξη γέφυρα της Θεσσαλίας. Στην αριστερή όχθη του Πορταϊκού ποταμού, διασχίζοντας τη γέφυρα, σώζονται τμήματα της Βλαχόστρατας. Είναι ένα λιθόστρωτο μονοπάτι που οδηγούσε στα ορεινά. Επίσης, ένας μικρός καταρράκτης σχηματίζεται λίγο πιο κάτω κάνοντας τα νερά να αφρίζουν ενώ, δίπλα στη γέφυρα, ένα όμορφο καφέ λειτουργεί στη σκιά των αιωνόβιων πλατάνων.
Βυζαντινός Ναός Πόρτας Παναγιάς
Ο Βυζαντινός Ναός της Πόρτας Παναγιάς βρίσκεται κοντά στον οικισμό Μεγάλη Πόρτα ή Πόρτα, στην Πύλη Τρικάλων. Δεσπόζει στην αριστερή όχθη του Πορταϊκού ποταμού, μέσα σε ένα καταπράσινο τοπίο, με φόντο τις ασβεστολιθικές ορθοπλαγιές του Κόζιακα.
Ονομάζεται και Ναός της Παναγίας των Μεγάλων Πυλών και πλέον αποτελεί μετόχι της Mονής Δουσίκου. Κατά τη βυζαντινή περίοδο αποτελούσε το καθολικό σταυροπηγιακής μονής, αφιερωμένη στο όνομα της Ακαταμαχήτου Θεοτόκου. Η μονή ιδρύθηκε το 1283 από τον Άγγελο Ιωάννη Κομνηνό Δούκα, νόθο γιο του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β΄ Δούκα και διαλύθηκε στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.
Ο ναός της Πόρτας Παναγιάς απαρτίζεται από τον κυρίως ναό και τον μεταγενέστερο εξωνάρθηκα. Κατά καιρούς υπέστη σοβαρές ζημιές από σεισμούς και πυρκαγιές. Σώζεται το αρχικό μαρμάρινο τέμπλο και από τις παλιές τοιχογραφίες του η κτητορική. Το μεγαλύτερο μέρος του γλυπτού διακόσμου του καταστράφηκε κατά την πυρκαγιά του 1855. Χαρακτηριστικό του ναού αποτελούν δύο ψηφιδωτές ολόσωμες εικόνες του Χριστού και της Παναγίας, μοναδικές στην Ελλάδα. Βρίσκονται τοποθετημένες εκατέρωθεν της Ωραίας Πύλης, αντίθετα από τη συνήθη διάταξη. Δηλαδή η εικόνα του Χριστού βρίσκεται στα αριστερά και της Παναγίας στα δεξιά.
Ο Ναός Πόρτα Παναγιά καθώς και ο ομώνυμος οικισμός συνδέονται με την πόλη της Πύλης διαμέσου της περίφημης κρεμαστής γέφυρας του Πορταϊκού ποταμού.
Κρεμαστή Γέφυρα Πύλης
Πρόκειται για μια πεζογέφυρα μήκους 120 και πλάτους 2 μέτρων η οποία ενώνει τις όχθες του Πορταϊκού ποταμού. Θεμελιώθηκε το 1981 για να παρέχει πρόσβαση στο βυζαντινό ναό της Πόρτας Παναγιάς. Στηρίζεται σε δυο πυλώνες ύψους 16 μέτρων και η ανάρτηση του καταστρώματός της γίνεται με ευθύγραμμα προτεταμένα καλώδια. Είναι η πρώτη γέφυρα που κατασκευάστηκε στην Ελλάδα με τη συγκεκριμένη τεχνική.
Στην αριστερή όχθη του Πορταϊκού, αμέσως μετά τη γέφυρα, υπάρχει σημείο ξεκούρασης με κιόσκι και παγκάκια. Από εκεί η θέα προς το ποτάμι και τις ορθοπλαγιές πάνω από την Πύλη είναι απολαυστική. Ενδείκνυται για ένα κοντινό περίπατο, ο οποίος μπορεί να συνδυαστεί με επίσκεψη στο ναό.
Γεφύρι Παλαιοκαρυάς
Η Γέφυρα της Παλαιοκαρυάς είναι ένα από τα ομορφότερα πέτρινα γεφύρια της Ελλάδας, μέσα σε ένα τοπίο βγαλμένο από παραμύθι.
Δεσπόζει ανάμεσα από δύο καταρράκτες, στο Φαράγγι της Παλαιοκαρυάς, γεφυρώνοντας τις όχθες του Πορταϊκού. Κατασκευάστηκε γύρω στο 1550 και συνέδεε την Πύλη και τα γύρω χωριά με την περιοχή του Ασπροποτάμου. Πρόκειται για ένα μονότοξο πέτρινο γεφύρι με μήκος 26 μέτρα, ύψος 10 μέτρα και άνοιγμα τόξου 19 μέτρα. Η παρουσία του συνδυάζεται τόσο αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον δίνοντας την εντύπωση ότι υπάρχει εκεί από πάντα. Η ηρεμία του τοπίου διακόπτεται μόνο από το αέναο βουητό των καταρρακτών που μοιάζουν να αγκαλιάζουν το γεφύρι. Μαζί με την πλούσια βλάστηση και τους απότομους βράχους συνθέτουν ένα παραμυθένιο σκηνικό κατοικήσιμο από νεράιδες και ξωτικά.
Μονή Αγίου Βησσαρίωνα Δουσίκου
Βρίσκεται 5 χλμ από την Πύλη, μέσα σε ένα πλούσιο φυσικό περιβάλλον με θέα τον κάμπο των Τρικάλων. Ονομάζεται και Μονή του Σωτήρος των Μεγάλων Πυλών γιατί συνδέεται με τη βυζαντινή μονή, του 13ου αιώνα, της Πόρτας Παναγιάς. Ανεγέρθη το 1535, από τον Άγιο Βησσαρίωνα, μητροπολίτη Λαρίσης και είναι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος. Η επωνυμία του οφείλεται στο κοντινό χωριό Δούσικο, το οποίο σήμερα ονομάζεται Άγιος Βησσαρίων.
Στα χρόνια της ακμής του ήταν ένα από τα μεγαλύτερα μοναστήρια της Θεσσαλίας. Σύμφωνα με την παράδοση, αριθμούσε 365 κελιά που συμβόλιζαν τις μέρες του χρόνου. Κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο η μονή στέγαζε το αρχηγείο της Εθνικής Αντίστασης και το 1943 βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς. Σήμερα λειτουργεί ως μονή αρρένων και αποτελεί άβατο για τις γυναίκες. Διαθέτει πλούσια βιβλιοθήκη και σπάνια κειμήλια. Ανάμεσά τους βρίσκονται η κάρα, τα άμφια, η διαθήκη και το ραβδί του Αγίου Βησσαρίωνα. Σε απόσταση 6 χλμ από το μοναστήρι βρίσκεται η μικρή όμορφη Λίμνη Αγίου Βησσαρίωνα, τόπος ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς.
Ιστορικό Νομισματικό Λαογραφικό Μουσείο Πύλης
Το Ιστορικό Νομισματικό Λαογραφικό Μουσείο Πύλης είναι ένα στολίδι ιστορίας και πολιτισμού. Η επίσκεψή του συνιστά ένα ταξίδι στο χρόνο και μια γνωριμία με την πολιτιστική κληρονομιά της ευρύτερης περιοχής.
Πρόκειται για το μεγαλύτερο μουσείο της κατηγορίας του στη Θεσσαλία. Στεγάζεται στο παλιό δημοτικό σχολείο του Αγίου Βησσαρίωνα, 2 χιλιόμετρα από την Πύλη. Φιλοξενεί την προσωπική συλλογή του Νικολάου Μαρδάνη, η οποία αριθμεί πάνω από 20.000 κειμήλια και ιστορικά αντικείμενα. Ανάμεσά τους υπάρχουν οικιακά σκεύη, έπιπλα, παλιές ηλεκτρικές συσκευές, εργαλεία, παραδοσιακές ενδυμασίες, όπλα, νομίσματα και ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Επιπλέον, μέσα από τα εκθέματα παρουσιάζονται επαγγέλματα που στις μέρες μας έχουν πλέον εξαφανιστεί καθώς και καθημερινές δραστηριότητες των περασμένων αιώνων. Σε απόσταση 1 χλμ από το μουσείο βρίσκεται η μικρή όμορφη Λίμνη Αγίου Βησσαρίωνα, τόπος ιδιαίτερης φυσικής ομορφιάς.
Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκούρας
Η Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Γκούρας δεσπόζει σε μια πλαγιά του όρους Ίταμος, σε υψόμετρο 640 μέτρων.
Πρόκειται για μια τοποθεσία με πλούσια βλάστηση και απρόσκοπτη θέα προς τον κάμπο, μόλις 3 χιλιόμετρα από την Πύλη. Ιδρύθηκε το 1743 με δαπάνη του οπλαρχηγού των Αγράφων Δημάκη και είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας αποτέλεσε λημέρι και ορμητήριο των αγωνιστών του έθνους και γι’ αυτό λεηλατήθηκε επανειλημμένα. Το 1943 βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς. Σήμερα λειτουργεί ως μονή θηλέων.
Πηγή: https://madeintrikala.gr/
