Σε απόσταση 14 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα, δυτικά του Πηνειού ποταμού βρίσκεται μία από τις πιο διαλεκτές κοινότητες του νομού Τρικάλων. Το Διαλεκτό.
Ιστορικά στοιχεία για το Διαλεκτό δεν έχουν καταγραφεί σύμφωνα όμως με την παράδοση το χωριό έχει μακροχρόνια παρουσία. Συγκεκριμένα οι κάτοικοι υποστηρίζουν ότι η θέση του οικισμού παλαιότερα βρισκόταν κοντά στο εξωκκλήσι του Αγίου Δημητρίου σε απόσταση ενός χιλιομέτρου περίπου από το Διαλεκτό. Για αγνώστους όμως λόγους κατά την τουρκοκρατία μεταφέρθηκε στην σημερινή θέση της κοινότητας.
Αδιάψευστο στοιχείο της μακροχρόνιας ιστορίας του Διαλεκτού είναι και το παλαιό καμπαναριό του χωριού καθώς και της παλαιάς εκκλησίας της Κοιμήσεως της Θεοτόκου η οποία γκρεμίστηκε πριν λίγα χρόνια λόγω της σοβαρής φθοράς που είχε υποστεί. Η ονομασία Διαλεκτό ισχύει από το 1924 ενώ μέχρι τότε, ονομαζόταν Διάλεσι. Επιπλέον παλαιότερα στην κοινότητα υπαγόταν και το Γενέσι το οποίο όμως τελικά αποσπάστηκε και αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα. Ενδεικτικός της ακμής που γνώρισε παλαιότερα είναι ο αριθμός των κατοίκων, στην απογραφή του 1951 το Διαλεκτό αριθμούσε 981 κατοίκους ενώ στην απογραφή του 1961, 1125 κατοίκους.
Το Διαλεκτό είναι ευρύτατα γνωστό για το πλατανόδασος στην θέση Μπάτζιος που αποτελεί προορισμό σχεδόν όλων των Τρικαλινών .
Το Διαλεκτό σήμερα είναι Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Φαλώρειας
Ανάμεσα στο λόφο “Σκούμπο” και τον Πηνειό απλωνόταν η αρχαία πόλη Φαλώρεια. Κατά τους ερευνητές η πόλη πήρε το όνομά της από το κωνικό σχήμα του Σκούμπου που θύμιζε το μπροστινό μέρος της περικεφαλαίας, που στα ομηρικά ελληνικά ονομάζεται “φάλος”.
Η Φαλώρεια καταστράφηκε στα 198 π. χ. από τον Τίτο Κόϊντο Φλαμινίνο. Τα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας πόλης σώζονται σήμερα στην κορυφή του Σκούμπου, καλυμμένα από πυκνή βλάστηση. Από την ακρόπολη φαίνονται όλες σχεδόν οι πλαγιές του Κόζιακα και η πεδιάδα των Τρικάλων.
Θρύλοι της περιοχής λένε πως στο Σκούμπο υπάρχουν τρία πηγάδια : στο ένα υπήρχε η χρυσή κούνια του βασιλιά, η “σαρμάντζα” του, στο δεύτερο χρυσάφι και στο τρίτο τρία μεγάλα φίδια. Το περιεχόμενο του τρίτου πηγαδιού αποθάρρυνε όσους σκέφτονταν να ερευνήσουν την αλήθεια της παράδοσης για το περιεχόμενο των άλλων δύο.
ΚΑΣΤΡΟ ΦΑΛΩΡΕΙΑΣ
Η Φαλώρεια ήταν η βορειότερη πόλη στη δεξιά όχθη του Πηνειού για τον ερχόμενο από την Ήπειρο δια του Ζυγού. Βρίσκονταν πάνω στον φύσει οχυρό λόφο «Σκούμπο», όπου σώζονται ερείπια τειχών και εκτεινόταν κάτω, ως τον Πηνειό. Ήταν ισχυρή πόλη και ήκμασε κυρίως κατά τους ελληνιστικούς χρόνους. Το 198 π.Χ. την κατέλαβε ο ρωμαίος στρατηγός Τίτος Κόϊντος Φλαμινίνος ύστερα από απεγνωσμένη αντίσταση των κατοίκων της, χωρίς να τον εμποδίσει η μακεδονική φρουρά του Αιγινίου, γιατί ανάμεσά τους βρισκόταν ο Πηνειός.
ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ
Το Κάστρο Φαλώρειας βρίσκεται σε απόσταση 500 μ. μετά το χωρίο Μεγάρχη (13 χλμ. από τα Τρίκαλα) προς Καλονέρι.
Το Κάστρο
Η αρχαία πόλι Φαλώρεια τοποθετείται ΒΔ του χωριού Μεγάρχη, και συγκεκριμένα πάνω από τον συνοικισμό αυτής Ουρανό και κοντά στον δρόμο προς το χωριό Καλονέρι (σε απόσταση 18 χιλμ. Από τα Τρίκαλα). Η πόλι εκτεινόταν ανατολικά του κωνικού και φύσει οχυρού λόφου «Σκούμπος» και έφτανε ως τη δεξιά όχθη του Πηνειού ποταμού, απέναντι δηλαδή από το χωριό περιστέρα, στο οποίο και υπάγεται η δεξιά παραποτάμια περιοχή με ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο.
Η Φαλώρεια ήταν μεγάλη πόλη και με καλά οχυρωμένη ακρόπολη.
Άκμασε κυρίως στους ελληνιστικούς χρόνους. Το 198 π.χ., ύστερα από σκληρόν αγώνα, αφού κυριεύτηκε, λεηλατήθηκε και κάηκε από τον Ρωμαίο στρατηγό Τίτο Κόιντο Φλαμινίνο, ο οποίος πέρασε από την περιοχή καταδιώκοντας τον Φίλιππο Ε΄της Μακεδονίας.
Κατά τον Γ. Ζιάκα το όνομα Φαλώρεια προέρχεται από την ομηρική λέξη φαλός (=κώνος), που σημαίνει το μπροστινό μέρος της περικεφαλαίας . Ο λόφος Σκούμπος μοιάζει με περικεφαλαία και επομένως υπάρχει μια πειστική εξήγηση για το όνομα Φαλώρεια.
Στην κορυφή λοιπόν του κωνικού και βραχώδους λόφου του Σκούμπου (υψόμ. 176 μ.) υπήρχε η ακρόπολη της Φαλώρειας, τμήματα της οποίας διασώζονται έως σήμερα κρυμμένα μέσα στην πυκνή και άγρια βλάστηση. Το τείχος είναι κτισμένο με το πολυγωνικό σύστημα. Στην ανατολική πλαγια του λόφου διακρίνεται η κλίμακα, η οποία οδηγούσε στην ακρόπολη.
Το τείχος αυτής χρονολογείται στην ελληνιστική εποχή.
Καταστράφηκε και αυτό το 198 π.χ. από τους Ρωμαίους, όταν αυτοί κατέλαβαν την πόλη.
Η ακρόπολη της Φαλώρειας, κτισμένη πάνω σ΄έναν βραχώδη και φύση οχυρόν λόφο, αφ΄ενός παρείχε ασφαλές καταφύγιο στους κατοίκους της πόλης, αφ΄ετέρου ήταν ένα πολύ καλό παρατηρητήριο, αφού από εκεί μπορεί κανείς να ελέγξει μια πολύ μεγάλη έκταση :
Δυτικά όλες σχεδόν τις πλαγιές του Κόζιακα με τα περάσματά τους και ανατολικά ολόκληρη την πεδινή έκταση από την Καλαμπάκα (βόρεια) ως τα Τρίκαλα (ΝΑ) και τους Γόμφους (νότια). Είχε οπτική επαφή με τα κάστρα του Αιγινίου (Καλαμπάκα), Οβριάσας (Ελληνοκάστρου), Τρίκκης (Τρικάλων), Γόμφων και ασφαλώς και με άλλα κάστρα του Κόζιακα και του Ιτάμου.
Στον δήμο περιλαμβάνονται:Το Κεφαλόβρυσο
Το Διαλεκτό
Ο Διπόταμος
Τα Ρόγκια
Το Μεγάλο Κεφαλόβρυσο
Η Μεγάρχη
Το Καλονέρι
Ο Ουρανός
Τα Ανταλλάξιμα
Γενικά:
Ο Δήμος Φαλώρειας έχει πληθυσμό 4.130 άτομα σύμφωνα με την τελευταία απογραφή του 2001 και κατατάσσεται στις αγροτικές περιοχές. Το ποσοστό ανεργίας του Δήμου ανέρχεται περίπου σε 7% συνολικά.
Πηγή: Διαλεκτο Το Διαλεχτό χωριό
